08 DO YOU KNOW ABOUT VITHALPURA - શું તમે જાણો છો મહેમદાવાદ પાસે આવેલ દંતવા ગામનું નામ વિઠ્ઠલપુરા કેમ પડ્યું?

શું તમે જાણો છો મહેમદાવાદ પાસે આવેલ દંતવા ગામનું નામ વિઠ્ઠલપુરા કેમ પડ્યું?

૨૫ જુલાઈ ૧૯૨૭ થી ૨૯ જુલાઈ ૧૯૨૭ ચાર દિવસમાં વરસાદે આશરે ૧૦૦૦૦ ચોરસ માઈલમાં ૪૦૦૦ ગામોમાં જળબંબાકાર મહાવિનાશ વેરેલો અને આ જોઈ વિઠ્ઠલભાઈ ખૂબજ દુ:ખી થયા હતા. ૧૮ ઓગષ્ટ ૧૯૨૭ના દિવસે વડી ધારાસભા ની બેઠક હોવાના કારણે મને-કમને વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે સિમલા તો જવું પડ્યું પરંતુ દિલ દિમાગ તો રેલ સંકટ અને રેલ પીડિતોના કારણે દુ:ખી હતું. તેમણે ગાંધીજી અને વલ્લભભાઈ પટેલની પરવાનગી લઈ રેલપીડિતોના લાભાર્થે ફંડ શરૂ કર્યું અને તેમાં પોતાના જ રૂ. ૧૦૦૦૦/- આપ્યા અને વાઈસરોયે પણ રૂ. ૫૦૦/- નો ફાળો નોંધાવ્યો. આ ફાળાનો આંક એક લાખ વટાવી ગયો. નાભાના નરેશ રૂ. ૫૦૦૦૦/- આપવા તૈયાર થયા હતા પરંતુ તેમની શરત હતી કે વડી ધારાસભામાં કેટલાક પ્રશ્નો પૂછવાની છૂટ મળે. આ દરખાસ્ત વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ સ્પીકર તરીકે સ્વીકારી ના શક્યા. અને બેધડક નાભા નરેશની દરખાસ્ત ફગાવી દીધી. વિઠ્ઠલભાઈ ના પ્રયાસોને કારણે મુંબઈ સરકારે રૂ. દોઢ કરોડ ઉપરાંતની રકમની ગ્રાન્ટની સાથે અન્ય મદદ પણ પહોંચાડી.

૨૦ સપ્ટેમ્બરે ધારાસભા પૂર્ણ થઈ અને પોતાનું કામ સમેટી ૨૭ સપ્ટેમ્બરે તેઓ નડીઆદ પહોંચ્યા અને નડિયાદ વડુમથક બનાવી રાહત કાર્યોમાં જોડાયા. સરકારી રાહત કાર્યો મિ. ગેરેટના હસ્તક હતી અને પ્રજાકીય રાહત કાર્યો વલ્લભભાઈ કરતાં હોવાથી બંને સંગઠનોનો સમન્વય કરી સરસ પરિણામ લાવવા માટે તેમણે નવા બાંધકામ કરવાનું શરૂ કર્યું. ૨૬ નવેમ્બરે આદર્શ ગામની રચના કરી, મહેમદાવાદ તાલુકામાં આવેલ દંતવા ગામ પૂરે પૂરું ખતમ થઈ ગયું હતું તેનું કોઈ નિશાન નહોતું રહ્યું તે ગામનું નવસર્જન વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે કર્યું અને ગામના લોકો અને કાર્યકરોએ આ ગામનું નામ વિઠ્ઠલ પૂરા રાખ્યું. 

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Today That Day - 19-06-2024 HAPPY BIRTHDAY વલ્લભવિદ્યાનગરના આદ્યસ્થાપક – શ્રી ભીખાભાઈ પટેલ (ભીખાભાઈ સાહેબ)

વલ્લભવિદ્યાનગરના આદ્યસ્થાપક – શ્રી ભીખાભાઈ પટેલ (ભીખાભાઈ સાહેબ)

ચરોતરની પાવન ભૂમિ પર શ્રી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ, શ્રી સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, શ્રી દરબાર ગોપાળદાસ, કુ મણીબેન પટેલ, ગં. સ્વ. કમલાબેન પટેલ, શ્રી એચ એમ પટેલ, શ્રી ભાઈકાકા, જેવા અનેક દેશના મહાન સપૂતોએ જન્મ લીધો છે. એવા જ એક મહાન સપૂતની આજે એટલે કે ૧૯-૦૬-૨૦૨૪ ના રોજ ૧૨૧મી જન્મતિથી છે. જ્યારે સરદાર વલ્લભભાઈ વિદ્યાપીઠની સ્થાપના થઈ તે પહેલાં ચાર દશકાથી ભીખાભાઈ સાહેબના મનમાં યુનિવર્સિટી ની બનાવવાનો વિચાર હતો. 

ભીખાભાઈના પિતા કુબેરભાઈ પટેલ બોરસદ તાલુકાના ગંભીરા ગામે થયો, અને ભીખાભાઈ પટેલનો જન્મ ૧૯ જૂન ૧૮૯૦ના દિવસે કરમસદ ગામે થયો, બાળપણમાં તેઓ કરમસદ અને ગંભીરા વચ્ચે અવાર નવાર રહેતા. કરમસદની ગામઠી શાળામાં ૧૯૦૩ સુધી ભણ્યા, ત્યાં કરુણાશંકર ભટ્ટ નામના શિક્ષક તેમનો આદર્શ બન્યા, ભીખાભાઈ પટેલ આણંદ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીમાં શિક્ષક તરીકે ફરજ બજાવતા તે સમયે તેમના જીવનનો યાદગાર પ્રસંગ : આણંદ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીના મકાનો બંધાયા ન હતા. મોતીભાઈ સાહેબ સાથે ભીખાભાઈ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીના આરંભી જ સંકળાયેલા હતા.  ડિસેમ્બર ૧૯૧૪ માં જ્યારે આ સોસાયટીની સ્થાપના થઈ તે સમયે જ ભીખાભાઈ એ જાતે સ્વયંસેવક થવા ઈચ્છા વ્યક્ત કરેલ, પણ તે વાત આગળ વધી નહોતી. દરબાર ગોપાલદાસ આ સોસાયટી વસોમાં સ્થપાય તો તેઓ જમીન અને મકાન આપવા તૈયાર હતા. અને બીજી દરખાસ્તમાં પેટલાદમાં બોર્ડિંગનું મોટું મકાન હતું એટલે પેટલાદમાં આ પ્રવૃત્તિ ચાલે છે આથી સોસાયટીનું મથક ત્યાં બને તેવા પ્રયાસો ચાલતા હતા. પરંતુ અંબાલાલ અને ભીખાભાઈએ મોતીભાઈ અમીનને ભારપૂર્વક કહ્યું કે ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટી નું મુખ્ય મથક તો આણંદ જ હોવું જોઈએ, આખરે લાંબી ચર્ચા બાદ મોતીભાઈ અમીને પોતાની પસંદગીનો કળશ આણંદ પર ઢોળ્યો, અને કહ્યું કે ચાલીસ હજાર રૂપિયાનું વચન મળ્યું તો છે, આથી રકમ પૂરેપૂરી મલ્યા પછીજ બાંધકામ શરૂ કરીશું. આ સમયે ભીખાભાઈ સાહેબ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીની ન્યુ ઇંગ્લિશ સ્કૂલના આચાર્ય હતા, આણંદની મદદની રકમ પૂરી થશે એ આશા એ શાળાના પાયા ખોદાઈ ગયા. પાયા ખોદાયા પરંતુ ખૂટતા પૈસા ન આવે ત્યાં સુધી મકાનો ના બંધાય, મોતીભાઈ અમીનના નિર્ણયથી સોસાયટીના મંત્રી અંબાલાલભાઈ ખુબજ હતાશ થયા પરંતુ ભીખાભાઈ પટેલે તેમણે ધરપત આપતા કહ્યું “મકાનો તો બંધાશે જ નિરાશ થયે ન ચાલે, વિદ્યાર્થીઓની સારું શિક્ષણ આપવા માટે, સારી વ્યવસ્થા હોવી જરૂરી છે. તમે આ કામ મારા પર છોડી દો, અને ચિંતા ના કરો” અને ભીખાભાઈ એ શાળાનું ચણતર શરૂ કરાવ્યું અને મોતીભાઈ અમીનને વડોદરા પત્ર લખી જણાવ્યું કે “આણંદ ગામની ખૂટતી રકમની જવાબદારી અમે સ્વયં સેવકોએ સ્વીકારી છે. ગામ એ પૈસા આપશે તેવી શ્રધ્ધા છે તેમ છતાંય સંજોગોવશાત એમ નહીં થાય તો અમે એ રકમની વ્યવસ્થા બીજેથી કરી લઈશું. અને મકાનો બાંધવાનું શરૂ કરી દીધું છે.” આમ મોતીભાઈ અમીનનું વડીલપણું ન ઘવાય તે રીતે વચલો રસ્તો કાઢી કુનેહથી અમલ કરાવ્યો. મોતીભાઈ સાહેબની પણ હા આવી અને ખુશી પણ વ્યક્ત કરી. આમ ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીની શાળાઓના બાંધકામ શરૂ કરાવ્યા.વલ્લભ વિદ્યાનગરના સ્થળ પસંદગી સમયે અને વલ્લભ વિદ્યાનગરની સ્થાપના સમયે કરમસદના લોકોને ભીખાભાઈ સાહેબે વાતવાતમાં કહ્યું કે કરમસદના લોકોને તક ઝડપતા આવડતું નથી, જ્યારે રાષ્ટ્ર ઘડતર માટે સરદાર પટેલના સ્વપ્નની શૈક્ષણિક નગરીની સ્થાપનાની વાત ચાલતી હોય ત્યાં તમે બધા કેમ ઊંઘો છો તે સમજાતું નથી. આટલી ટકોર ગામના કાર્યકરો માટે પૂરતી હતી. અને કરમસદના લોકોએ પોતાના ભવિષ્યનો વિચાર કર્યા વગર પોતાની મહામૂલી જમીનો વલ્લભ વિદ્યાનગરની સ્થાપના માટે અર્પણ કરી. અને આ વાત જ્યારે સરદાર પટેલને ભાઈકાકા, ભીખાભાઈ પટેલે જણાવી ત્યારે સરદાર પટેલે કહ્યું “કરમસદ દેશનું કેન્દ્ર બનશે.” આ વાતની નોંધ ઇન્દુલાલ યાજ્ઞિકે પોતાના ગ્રામ સ્વરાજ માં પણ કરી.

શ્રી ભીખભાઈ પટેલ લિખિત કવિતા સાથે તેમણે અંજલિ.

ધન્ય પ્રભુ! ધન્ય પ્રભુ! ધન્ય તને ધન્ય,

અનેક આશ પૂરી કરી! ધન્ય તને ધન્ય,

        જુગાર રમાડી, જાદુ કરી,

        જીવન પલટયું ધન્ય;

        અભાવ લક્ષ્મીકીર્તિનો કરી,

        સેવા પ્રેરી ધન્ય.        ધન્ય..

        અનેક સંકટો નિવારી,

કાર્ય કર્યું, ધન્ય;

        અજ્ઞાનથી જે દૂ:ખ માણ્યું,

શ્રેય કર્યું ધન્ય!         ધન્ય..

મમતા છોડાવી કાર્યમાં તે,

શાંતિ સ્થાપી ધન્ય;

માંગ્યુંય નહીં તે ખડું કર્યું,

કૃપાનિધાન ધન્ય!      ધન્ય..

સુકાન સોંપ્યું હાથ તારે,

દૂ:ખભંજન ધન્ય;

નાવ ઉતરે તું પાર મારુ;

ધન્ય તને ધન્ય!        ધન્ય..

વલ્લભ વિદ્યાનગરની સ્થાપના બાદ તેના સ્થાપક સભ્યોને એક એક જમીનના પ્લોટ ફળવાયા પરંતુ આ પ્લોટ લેવાનો ઇનકાર કરનાર એવા ભેખધારી એટલે શ્રી ભીખભાઈ સાહેબ.(ઉલ્લેખનીય કે આ પ્લોટની આશરે કિમત ૨-૩ કરોડ હશે)

શ્રી ભીખાભાઈ પટેલની વાતો તો ખૂબ જ છે તે સમયાંતરે કરતાં રહીશું.

રશેષ પટેલ – કરમસદ

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Today That Day - 26-03-1990 Tribute to Maniben Patel - કુમારી મણીબેન પટેલ - વલ્લભનંદિનીને શ્રધ્ધાંજલિ

કુમારી મણીબેન પટેલ - વલ્લભનંદિની

આજે મણીબેનની પુણ્યતિથી તા. ૨૬-૦૩-૨૦૨૪ ના દિવસે સફેદ ખાદીના કાપડની થિગડાવાળી સાડી અને કોણી સુધીની બાય વાળો બ્લાઉઝ કે પોલકું, સાડી થોડી ઊંચી પહેરેલ અને માથે ઓઢેલી હોય, સદાય આ પહેરવેશમાં નજર આવનાર ભારતના નાયબ વડાપ્રધાન અને ગૃહમંત્રીના દીકરી મણીબેન પટેલ વલ્લભનંદીની એક અલગ દેખાઈ આવતા, સ્વભાવે તેઓ ગરમ મિજાજના અને સદાય સરદાર સાહેબની પાછળ પડછાયો બનીને રહ્યા. મણીબેનનો આટલો જ પરિચય ન હોઈ શકે. તેમના વિષે વિગતવાર સમજીએ તો તેઓનો જન્મ એવા યુગમાં થયો કે તે સમયે પુત્રીનો જન્મ એક અભિશાપ માનવામાં આવતો હતો, અને કદાચ જન્મ પછી તરત દૂધપીતી કરવાનો પણ રિવાજ હશે. આવા સમયમાં મણીબેન પટેલ ૩ એપ્રિલ ૧૯૦૪ ના દિવસે બેરિસ્ટર વલ્લભભાઈ પટેલના ઘરે માતા ઝવેરાબા ની કૂખે જન્મ લીધો. અને ૧૦ નવેમ્બર ૧૯૦૫ના દિવસે મણિબેનના નાના ભાઈ ડાહ્યાભાઈ પટેલનો જન્મ થયો. પાચેક વર્ષના મણીબેન થયા હશે ને તેમના માતા ઝવેરબાનું અવસાન થયું. અને બન્ને નાના બાળકોની જવાબદારી બેરિસ્ટર વલ્લભભાઈ પટેલના શિરે આવી. અને વલ્લભભાઈ પટેલે બીજા લગ્ન કર્યા નહી, બન્ને નાના બાળકો મનોમન સમજી ગયા હતા કે હવે દુનિયામાં માતા રહ્યા નથી. બેરિસ્ટર વલ્લભભાઈ એ બન્ને બાળકો માતાની હુંફ આપી અને પિતાની ફરજ બન્ને નિભાવી. વલ્લભભાઈ જ્યારે બેરિસ્ટર થવા માટે વિલાયત ગયા ત્યારે તેમણે નક્કી કરી રાખ્યું હતુ કે મણિબેન કે ડાહ્યાભાઈ બન્ને બાળકો સહેજ મોટા થાય એટલે વિલાયતમાં રાખી ત્યાંની જ કેળવણી આપવી, અને તેની પુર્વતૈયારીના ભાગરુપે મુંબઈની સેંટ મેરિઝ સ્કૂલના એક મિસ વિલ્સનને ત્યા છાત્ર તરીકે રાખ્યા જેના કારણે બન્ને બાળકો સીધી વાતચીત પધ્ધતિ દ્વારા અંગ્રેજી શીખી શકે. મણિબેનના શબ્દોમાં કહીએ તો : અમારા બુટ, મોજાં, હેટ તથા બીજા કપડા વાઈટવે તથા એવાંસ ફ્રેઝરને ત્યાંથી ખરીદવામા આવતા હતાં. વલ્લભભાઈ પટેલે બન્નેના ભણતર અને ઘડતરમાં કોઈ કચાશ રાખી નહોતી, અને જ્યારે વલ્લભભાઈ બેરિસ્ટર થવા વિલાયત ગયા ત્યારે બન્ને બાળકોની જવાબદારી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલે મુંબઈમાં લીધી અને બન્ને બાળકોના ઘડતરમાં પિતા જેવોજ ભાગ ભજવ્યો.

બેરિસ્ટર થયા પછી વલ્લભભાઈએ અમદાવાદ વકીલાત અને રહેવા માટે પસંદ કર્યુ અને બન્ને બાળકો પણ સાથે રહેવા લાગ્યા, વલ્લભભાઈ કામની વ્યસ્તતાના કારણે બહુ ઓછો સમય ઘરમાં ગાળતા, પરંતુ સમયાંતરે પુત્ર ડાહ્યાભાઈ સાથે ગેલ પણ કરી લેતા, પણ મણિબેન એક શબ્દ પણ વલ્લભભાઈ સાથે બોલતા નહી, અને મણીબેનને સરદાર સાહેબ સામે આવતા પણ સંકોચ થતો. જ્યારે સવારે દિવાનખાનામાં સરદાર સાહેબ આંટા મારતા ત્યારે મણીબેન નહાઈ ને પાસેના ખંડના બારણાં પાસે આવતા ત્યારે સરદાર સાહેબ પૂછાતા કેમ છે? અને વળતાં જવાબમાં મણીબેન કહે સારું છે. પિતા પુત્રી વચ્ચે આખા દિવસમાં આટલો જ સંવાદ થતો. પાડોશમાં રહેતા દાદાસાહેબ માવળંકર રહેતા, અને તેમના માતૃશ્રી મણીબહેનની ખૂબ સંભાળ રાખતા. તેમના પત્ની મણિબેનનું દુઃખ સમજીને અવારનવાર તેને તેના ઘરે બોલાવતી હતી. તે  તેની સાથે વાત કરતી અને ક્યારેક તેની સાથે રમતી. મણિબેનમાં  થઈ રહેલું પરિવર્તન  તેના પિતાના ધ્યાનમાં આવ્યું અને તે સમજી ગયા કે પરિવારનો પ્રેમ કેવી રીતે  અનિવાર્ય છે. તે પછી તેણે ઘનિષ્ઠ મિત્રોના પરિવારો સાથે ગાઢ સંપર્કો કેળવવાનો  પ્રયાસ કર્યો.  ડો.કાનુગા અને ડો.હરિપ્રસાદ દેસાઈના બે પરિવારો  સાથે ગૃહસંબંધ બાંધવામાં  આવ્યા  હતા, જેમની સાથે મણિબેન પણ ગાઢ રીતે જોડાયેલા હતા. આમાં પરિવારો, તેણીને  તેની ઉંમરના સાથીઓ હતા. મૈત્રીપૂર્ણ સંબંધોનું આવું બંધન છેલ્લે સુધી રહ્યું.

જ્યારે ડાહ્યાભાઈએ ગાંધીજીને કહ્યું કે “મણીબેન મોટા છે અને તેમના લગ્ન પછી હું લગ્ન કરીશ”, ત્યારે મણીબેને ગાંધીજીને કહ્યું કે “મારા લગ્ન માટે ડાહ્યાભાઈ બેસી રહેશે તો એને બેસી જ રહેવું પડશે કારણ કે મારે પરણવું નથી.” મણીબેને તો લગ્ન નહી કરવા વિષે મક્કમતાથી નક્કી કરી લીધું હતું.

વર્ષ ૧૯૨૭ પછી સરદાર પટેલ મણિબેનના હાથે કાંતેલા સુતરની ખાદી જ પહેરવાનું પસંદ કરતા. ૧૯૨૮માં બારડોલી સત્યાગ્રહના અંત સુધીમાં જ્યારે સરદારને માંદગી અનુભવતા હતા, ત્યારે એવું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું કે કોઈકે તેમને સચિવ તરીકે મદદ કરવી જોઈએ.ત્યારે મણીબેને કહ્યું: "જો કોઈને રાખવા હોય તો હું કેમ નહીં?" ૧૯૨૯થી બાપુજીના મૃત્યુ સુધી, જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે મેં તેમનો પત્રવ્યવહાર જાળવી રાખ્યો હતો. એક વખત ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયાના રાજકીય વિવેચક કે. ગોપાલસ્વામી મુંબઈના મરીન ડ્રાઈવ પરના તેમના ફ્લેટમાં તેમની મુલાકાતે આવ્યા ત્યારે બાપુજીએ સી. રાજગોપાલાચારીએ લખેલ એક પત્ર મંગાવ્યો. તેઓ એ ભૂલી ગયા કે તેમણે પત્ર ફાડી નાખ્યો હતો અને તેમણે તેને કચરાપેટીમાં ફેંકી દીધો હતો. સદભાગ્યે, મેં એ ટુકડાઓ એકઠા કર્યા હતા. તેને પસાર કરતા પહેલા તેમને એક સાથે ગોઠવી ચોંટાડવામાં મને થોડો સમય લાગ્યો. અને આ પત્ર તેમના હાથમાં જ્યારે મે આપ્યો ત્યારે તેઓ એકીટસે મારી સામે જોઇ રહ્યા, જાણે વિચારતા હોય કે આ દીકરી મારુ કેટલું ધ્યાન રાખે છે. 

મણીબેન પટેલે સરદાર સાહેબના અંતિમ સમય સુધી તો સાથ આપ્યો પરંતુ સરદાર સાહેબના સ્વર્ગવાસ બાદ પણ સરદાર સાહેબના પત્રો અને માહિતી જાહેર જનતા સમક્ષ મૂકી. તેમણે પોતાના અંત સામે સુધી સરદાર સાહેબ વિષે લોકોને માહિતગાર કર્યા અને એક સાદગી ભર્યું જીવન જીવ્યા. આજે આપણે જે કાંઈ પણ સરદાર સાહેબ વિષે જાણીએ છે તે મણીબેનને આભારી છે.

રશેષ પટેલ - કરમસદ 

---

Subscri

be us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

07 Do You Know? Why did Sardar Patel break the protocol for Pandit Vijayalakshmi?

07 Do You Know? Why did Sardar Patel break the protocol for Pandit Vijayalakshmi?

સરદાર સાહેબે નહેરૂ પરિવારની દીકરી વિજયાલક્ષ્મી પંડિતને વિદાય કેવી રીતે આપી?

સ્વતંત્રતા પછી અમેરિકા ખાતે ભારતના પ્રથમ એલચી તરીકે નીમાયેલા શ્રીમતિ વિજયાલક્ષ્મી પંડિત જ્યારે પોતાના વડીલ સમા સરદાર પટેલના આશિર્વાદ લેવા તેમના નિવાસે ગયા ત્યારે વલ્લભભાઈ પટેલે (નાયબ વડાપ્રધાન) સહ્રદયતાથી ઉષ્માભર્યું આલિંગન આપી વાત્સલ્યસભર શબ્દોમાં શુભેચ્છા પાઠવતાં વિજયાલક્ષ્મીને કહ્યું કે “તમે નહેરુ પરિવારના પુત્રી છો, અને ગુજરાતનાં પુત્રવધુ પણ છો એનું મને ગૌરવ છે.”

મણીબેને જણાવ્યા મુજબ જ્યારે વિજયાલક્ષ્મી પંડિતને વિદાય આપવા વલ્લભભાઈ વિમાની મથકે ઉપસ્થિત રહેવા જતા, ત્યારે સરદાર સાહેબના વિદેશાખાતાના ઉચ્ચ અધિકારી તેમનું ધ્યાન દોર્યું કે પ્રોટોકોલ મુજબ નાયબ વડાપ્રધાનશ્રી ભારતના એલચીને વિદાય આપવા વિમાન મથકે ન જઈ શકે. વલ્લભભાઈ તે અધિકારીની વાતને અવગણી વિમાની મથકે હાજર રહ્યા, અને તે અધિકારીને રૂબરૂ બોલાવી ભવિષ્યમાં આવી સલાહ ન આપવાની શિખામણ પણ આપી.

આવા સરદાર આપણાં ભારત દેશના..

सरदार साहबने नेहरू परिवार की बेटी विजयलक्ष्मी पंडित को कैसे विदाई दी?

जब श्रीमती विजयलक्ष्मी पंडित, जिन्हें स्वतंत्रता के बाद संयुक्त राज्य अमेरिका में भारत की पहली दूत के रूप में नियुक्त किया गया था, अपने बड़े बुजुर्ग समान सरदार पटेल का आशीर्वाद लेने के लिए वे उनके निवास पर गईं, तो वल्लभभाई पटेल (उप प्रधान मंत्री) ने गर्मजोशी से विजयलक्ष्मी को गले लगाया और शब्दों में उनका अभिवादन करते हुए कहा, "आप नेहरू परिवार की बेटी हैं, और गुजरात की बहू भी हो जिसका मुझे गौरव है।

मणिबेन के अनुसार, वल्लभभाई विजयलक्ष्मी पंडित को अंतिम विदाई देने के लिए हवाई अड्डे पर मौजूद थे। सरदार साहब के विदेश मंत्रालय के एक वरिष्ठ अधिकारी ने बताया कि प्रोटोकॉल के अनुसार, उप प्रधानमंत्री भारत के उच्चायुक्त को विदाई देने के लिए हवाई अड्डे पर नहीं जा सकते थे। वल्लभभाई ने अधिकारी की बातों को अनसुना कर दिया और हवाई अड्डे पर मौजूद थे, और बादमे अधिकारी को आमने-सामने बुलाया और भविष्य में ऐसी सलाह न देने का निर्देश भी दिया।

ऐसे सरदार हमारे भारत देश के थे।

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Kamlaben Patel - Lion Lady of Charotar - ચરોતરની સિંહણ

Kamlaben Patel - Lion Lady of Charotar

ચરોતરની સિંહણ

આજે ૨૬ જાન્યુઆરી ૧૯૫૦ દિવસે ભારતનું બંધારણ અમલમાં આવ્યું. ભારતનું બંધારણ અમલમાં આવતા પહેલાં ભારતની આઝાદી બાદ અને આઝાદી સમયે કેટલાય લોકોએ ભારત દેશ માટે અનેક કાર્યો કર્યા અને ઇતિહાસના પાનાઓમાં પોતાનું નામ લખાવી તેઓ આ દુનિયાને અલવિદા કહી ગયા. આજે એક એવી મહિલા વિષે વાત કરવી છે કે જે ઇતિહાસના પાન પર ખોવાઈ ગઈ અથવા તો જાણે અજાણે ધ્યાનમાં નથી.

કમળાબેન પટેલ એક એવી મહિલા કે જેઓ ૧૫ ઓગષ્ટ ૧૯૪૭ ના દિવસે આઝાદી મળ્યા બાદ ભારત વિભાજનના કારણે જે રમખાણો ફેલાયા તે સમયે તેમણે એક મહિલા હોવા છતાં અને રમખાણોમાં મહિલાઓ પર થતાં અત્યાચારો ની જાણ હોવા છતાં તેમણે પાકિસ્તાનમાં જઈ ભારતના હજારો લોકોને પાકિસ્તાનથી ભારત અને ભારતમાં રહેતા કે જેઓને પાકિસ્તાનમાં જવું છે તેવા લોકોને સહીસલામત પહોચાડ્યા અને તે સમયના અનુભવો તેમણે પોતાની પુસ્તક “મુળ સોતા ઊખડેલાં” માં જણાવેલ છે, આ પુસ્તકને નવેસરથી નવજીવન પ્રકાશને પ્રકાશિત કરેલ છે.

કમળાબેન પટેલ - ચરોતરની સિંહણનો જન્મ સોજિત્રાના વતનીનો જન્મ ૧૯૧૨માં નડિયાદમાં થયેલો. કુલ ચાર બહેનોમાં કમળાબેન પટેલ સૌથી મોટા અને તેઓ જ્યારે બારેક વર્ષના હશે તે સમયે તેમાના માતા મૃત્યુ પામ્યા, આથી તેમનાથી નાની 3 બહેનોની દેખભાળની જવાબદારી કમળાબેન પર હતી. તેમના પિતા શંકરભાઈ પટેલ ગાંધીજી પ્રત્યે જબરૂ આકર્ષણ, અને બીજા લગ્ન તેમણે નહોતા કર્યા આથી તેઓ ચારેય દિકરીઓ સાથે સત્યાગ્રહ આશ્રમમાં જોડાયા. જ્યારે તેઓ ૧૮ વર્ષની ઉમરે તેમનું લગ્ન થયેલ અને એક વર્ષમાં તેઓ વિધવા થયા અને ૨ ઓરમાન પુત્રીઓને ઉછેરવાની જવાબદારી પણ તેમના શિરે આવી.

ભારત વિભાજન બાદ પંજાબમાં પરિસ્થિતિ ખુબ વણસી અને નિર્વાસિતોના પુર ભારત આવવા લાગ્યા. તે સમયે ભારત જરાય સમૃધ્ધ નહોતું અને નિર્વાસિતોની છાવણીઓમાં પુરતી સગવડો પણ આપી શકેતે પરિસ્થિતિ તો હતી જ નહી. ભારતમાં વસતા લોકો અને સામાજિક કાર્યકર્તાઓએ નિર્વાસિતો માટે ૨ ટંક ભોજનની વ્યવસ્થા કરી તેઓના પુન:વસન માટે રાત દિવસ મહેનત કરત.. આ દરમ્યાન સ્ત્રી-બાળકોના અપહરણની હ્રદયદ્રાવક વાતો પણ જાણવા મળતી, પરંતુ નિર્વાસિતોના આવતા પ્રવાહના કારણે આ જટિલ પ્રશ્નોના નિરાકરણની અને તેના પર વિચાર કરવાની પણ ફુર્સદ નહોતી. આખરે ૧૯૪૭ નવેમ્બર મહિના દરમ્યાન જ્યારે નિર્વાસિતોનો પ્રવાહ થોડો ઓછો થયો ત્યારબાદ અપહ્રત સ્ત્રી અને બાળકોને પરત મેળવવાની તજવીજ શરુ કરી શક્યા. આ સમયે કમળાબેન પટેલે પાકિસ્તાનમાં રહી લોકોને સુરક્ષિત ભારત પહોંચાડવા અને ભારત થી પાકિસ્તાન હિજરત કરતાં લોકોને સુરક્ષિત પાકિસ્તાન પહોંચાડવા માટે અભૂતપૂર્વ યોગદાન આપ્યું. પ્રસંગો તો ખુબજ છે જે એક લેખમાં લખી શકાય તેમ નથી. પરંતુ તેમનું પુસ્તક મૂળ સોતા ઊખડેલા વાંચવું જોઈએ. સમયાંતરે અનેક પ્રસંગો દ્વારા કમળાબેન પટેલ વિષે જણાવીશું. આજે તો આ ભુલાયેલ વ્યક્તિને અક્ષર પુષ્પ થકી નમન. 

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Tribute to Sardar Patel - 15-12-2023 - રાજકુમારી અમૃત કૌરે સરદાર પટેલને આપેલ શ્રદ્ધાંજલિ

રાજકુમારી અમૃત કૌરે સરદાર પટેલને આપેલ શ્રદ્ધાંજલિ

ભારતના મહાન સૈનિક અને રાજકીય નેતા સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલને અંજલિ આપતી વેળા સદ્દગત જે દ્રષ્ટાંત તેમની પાછળ મૂકતાં ગયા છે તે જ યાદ કરવું ઠીક થઈ પડશે. જે ભાવના વડે સરદાર પટેલ મહાન બન્યા એ ભાવના પોત પોતાના ક્ષેત્રમાં બધા જ અમલી બનાવવાનો પ્રયત્ન કરશે નહી ત્યાં સુધી તેમણે માત્ર અંજલિ આપવાનો કશો અર્થ નથી. જે હ્રદય અને બુધ્ધિ સરદારમાં હતા તે બધાને મળતા નથી. આમ છતાં દરેક માણસ એવો ખ્યાલ રાખશે કે અમુક ચોક્કસ કાર્ય કરવા માટે તેમણે આ દુનિયામાં મોકલવામાં આવ્યા છે. આપણી આજુબાજુની પરિસ્થિતિ સુધારી શકવાની આપણામાં શક્તિ છે, અને આપણાય બંધુઑ પ્રત્યે આપણે સેવા અને પ્રેમની ભાવના દર્શાવી શકીએ છીએ, તો જે મહાન સિધ્ધાંતની દિશામાં સરદાર પ્રસ્થાન કરી રહ્યા હતા તેની પ્રાપ્તિ દૂર નહી રહે. ગાંધીજી કહ્યું છે કે “જો બારડોલી સત્યાગ્રહને કારણએ સરદારને તેમની શક્તિનો ખ્યાલ આવ્યો હોય તો પણ બારડોલીનો જંગ યાદગાર બની જશે.” સરદારના જીવનમાં બારડોલી જેવાતો અનેક બનાવો બની ગયા, અને એમને જીત મળી. અંગત રીતે હું ઈચ્છું છું કે સરદાર આજે આપણને સલાહ અને માર્ગદર્શન આપવા જીવતા રહ્યા હોત તો ઠીક થયું હોત. મુશ્કેલીમાં આવેલો કોઈ પણ માનવી સરદારની સલાહ લેવા જતો ત્યારે હિંમત અને આનંદ મેળવીનેજ પાછો આવતો. આજે આપણી સૌની પાસેથી દેશ સેવા અને પ્રેમની ભાવના માંગે છે.

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Tribute to Sardar Patel - 15-12-2023 - યુવરાજ કરણસિંઘે સરદાર પટેલને આપેલ શ્રદ્ધાંજલિ

યુવરાજ કરણસિંઘે સરદાર પટેલને આપેલ શ્રદ્ધાંજલિ

સ્વરાજ્ય માટેની આપણી ઝંખેશના વિરલાઑ અને સુવિખ્યાત નેતાઓમાં સરદાર પટેલનું નામ મોખરે રહેશે. તેમની બહાદુરીભરી હિંમત, સ્થિર અને તીક્ષ્ણ દૃષ્ટિ, માતૃભૂમિની સેવા માટેની ધગશ અને દૃઢ સંકલ્પ, ઇતિહાસના પાના ઉપર એમના નામના કે બજાવશે. માતૃભૂમિને સાદ જે ઘડીએ તેમણે સાંભળ્યા તેજ ઘડીએ તેમણે વકીલાતનો ધંધો ફગાવી દીધો, અને સામ્રાજ્યવાદી સત્તા સામેની રાષ્ટ્રની મહાન લડતમાં રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીને પડખે જ તે ઉભા. રાજકીય સ્વતંત્રતાની પ્રાપ્ત અર્થે અહિંસક સત્યાગ્રહની ચળવળની યથાતા તેમણે બારડોલી સત્યાગ્રહમાંથી ચકાસી લેઈ અને તેમને મળેલા વિજયને કારણે લોકેએ સરદારની ઉપાધિ તેમને અર્પણ કરી, ગાંધીજીએ પણ તેમની હંમેશા કદર કરી હતી. 

આઝાદી બાદ સરદારે પોતાનો સામે ભારતની એકતા માટે વિતાવ્યો. ભારતના સંખ્યાબંધ રાજવાડાઓને સંઘ સરકારના અંકુશ હેઠળ લાવવાનું જે કાર્ય તેમણે ઉપાડેલ તે અશક્ય છે, એવી જેઓ ટીકા કરી રહ્યા હતા તેમણે પાછળથી શરમમાં શિર ઝુકાવ્યા. ભારતના એક બનાવવામાં અને ખાસ કરીને અનેક દેશી રાજ્યોને મધ્યસ્થ એકમના એક મજબૂત ભાગો તરીકે રાજીખુશીથી જોડવાનું કાર્ય ઉપાડી સરદારે ખરેખર મહાન કાર્ય કર્યું છે. કાશ્મીર અંગેના કામકાજમાં સરદારને ખૂબ જ રસ હતો. તેમની હયાતી દરમ્યાન અમે વારંવાર તેમની સલાહ લેવા દોડી જતાં. 15-12-1950ના રોજ નિપજેલ મૃત્યુ ભારતની જાણતા પર કારમો ઘા સમું હતું, પરંતુ તેમના ઝળકતા જીવને માત્ર આઝાદી કાજે જ નહી. પરંતુ આપણી માતૃભૂમિ સંયુક્ત, બળવાન અને સ્વાવલંબી બની શકે એ માટે પણ પૂરતા પ્રમાણમાં માર્ગદર્શન કર્યું છે. જો આજે તમામ લોકશાહી અને શાંતિવાન્છું રાષ્ટ્રો આપણી નીતિ તેમજ સલાહને યોગ્ય માં આપતા હોય તો તે સદગતે રાષ્ટ્રની બજાવેલી સેવાઓને આભારી છે. 

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Why was Sardar Patel cremated in Mumbai's Sonpur Crematorium?

Why was Sardar Patel cremated in Mumbai's Sonpur Crematorium?

સરદાર પટેલના અંતિમ સંસ્કાર શા માટે મુંબઈના સોનપુર સ્મશાનમાં કરવામાં આવ્યા?

જ્યારે વિઠ્ઠલભાઈની અંતિમ ક્રિયા કરવા માટે સરદાર પટેલને જેલમાંથી પેરોલ પર છોડવા માટે બ્રિટિશ સરકાર તરફથી જે શરતો મૂકવામાં આવી તે શરતો સરદાર પટેલે માન્ય ન રાખી અને સરદારે આગ્રહ રાખ્યો કે બિનશરતે છોડો અને ફરી પકડવો હોય તો હું જ્યાં હોઉ ત્યાંથી ફરી ધરપકડ કરવી. હું મારી મેળે પોલીસને હવાલે થવા નહી જાઉ. આ દુખ:દ પ્રસંગે મારી જરૂર છે પરંતુ મારે સ્વાભિમાનના ભોગે બહાર નથી જવું. વિઠ્ઠલભાઈની અંતિમ ઈચ્છા મુજબ તેમના અંતિમ સંસ્કાર ચોપાટી પર કરવા જ્યાં લોકમાન્ય ટિળકની અંતિમ વિધિ થઈ હતી, તેની બાજુમાં જ અંતિમ સંસ્કાર કરવા. પરંતુ બ્રિટિશ સરકારે ચોપાટી પર પરવાનગી ન આપતા તેમના અંતિમ સંસ્કાર સોનપુર સ્મશાનમાં સરદાર પટેલના દીકરા ડાહ્યાભાઈના હાથે થયા હતા. નોંધનીય છે કે સરદાર સાહેબના પત્ની ઝવેરબાના અંતિમ સંસ્કાર પણ સોનપુર સ્મશાનમાં જ કરવામાં આવ્યા હતા.   

સરદાર પટેલને વિઠ્ઠલભાઈના અંતિમ દર્શન અને અંતિમ વિધિમાં શામેલ ન રહી શકવાનો વસવસો હંમેશા રહ્યો. અને સરદાર પટેલના અંતરાત્માનો અવાજ જાણે મણીબેન અને ડાહ્યાભાઈ પટેલે જાણતા હોય તેમ ભાઈ-બહેનની ઈચ્છા મુજબ સરદારસાહેબની અંતિમ ક્રિયા સોનપુર સ્મશાનમાં કરવામાં આવી.

सरदार पटेल का अंतिम संस्कार मुंबई के सोनपुर श्मशान में क्यों किया गया?

जब विट्ठलभाई के अंतिम कार्य को करने के लिए सरदार पटेल को जेल से पैरोल पर रिहा करने के लिए ब्रिटिश सरकार द्वारा रखी गई शर्तों का उन्होंने स्वीकार नहीं किया, और सरदार पटेल ने बिना शर्त रिहाई पर जोर दिया और अगर उन्हें दोबारा पकड़ना पड़ा, तो उन्हें फिर से गिरफ्तार वह जहां थे वहां से कर लिया जाए। मे अपनी मर्जी से पुलिस के हवाले नहीं करूंगा। इस दुखद मौके पर मेरी जरूरत है लेकिन मैं अपने आत्मसम्मान की कीमत पर बाहर नहीं जाना चाहता। विट्ठलभाई की अंतिम इच्छा के अनुसार, उनका अंतिम संस्कार चोपाटी में किया जाना था, जहाँ लोकमान्य तिलक का अंतिम संस्कार किया गया था। लेकिन ब्रिटिश सरकार ने उनका अंतिम संस्कार करने की अनुमति नहीं दी, आखिर सोनपुर श्मशान घाट में सरदार पटेल के बेटे डाहयाभाई के द्वारा विठ्ठलाभाई के अंतिम संस्कार हुए। मालूम हो कि सरदार साहब की पत्नी जवेरबा का भी अंतिम संस्कार सोनपुर श्मशान घाट में किया गया था.

सरदार पटेल विट्ठलभाई के अंतिम दर्शन और अंतिम संस्कार में शामिल न हो पाने को लेकर हमेशा दु:ख रहा। और मानो मणिबेन और दहयाभाई पटेल को सरदार पटेल की अंतरात्मा की आवाज पता थी, सरदार साहब का अंतिम संस्कार भाई बहनकी इच्छा के अनुसार सोनपुर श्मशान में किया गया।

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---

Today That Day - 29-11-2023 - Tribute to Shri Motibhai Amin

મોતીભાઈ અમીન ૨૯-૧૧-૧૮૭૩ – ચરોતરના ગ્રંથાલયોના પ્રણેતા, મૌન લોક સેવક, અને શિક્ષક  

 

મારુ કામ જ્યાં અંધારું હોય ત્યાં અજવાળું કરવાનું છે, જ્યાં કઈં ન હોય ત્યાં કઈંક કરી બતાવી માર્ગદર્શક બનવાનું છે. ઊંઘતાને જગાડવાનું છે, જાગતાને બેઠા કરવાનું છે; બેઠેલાને ઊભા કરવાનું, ઊભેલાને ચાલતા કરવાનું અને ચાલતાને દોડતા કરવાનું છે. – મોતીભાઈ અમીન (૧૯૩૧ના પત્રમાં લખેલ)

વસો ગામના વતની એવા મોતીભાઈ અમીનનો જન્મ દિવસ ૨૯-૧૧-૧૮૭૩ના રોજ તેમના મોસાળ આલીદ્રા ગામે થયેલ. મોતીભાઈના માંટા જીબા ભોળા અને નમ્ર સ્વભાવના, આંખે ઓછું દેખાય અને થોડી બહેરાશની અસર ખરી, આખો દિવસ તેઓ શ્રી કૃષ્ણ શરણં મમઃ ની માળા જપતા. નરસિંહભાઈ શરીરે કદાવર અને દેખાવડા, સ્વતંત્ર મિજાજના, નરસિંહભાઈ પેટલાદની વહીવટી કચેરીમાં કારકુન હતા અને મોતીભાઈના જન્મ પછી તેમની બદલી તેમના વતન વસોમાં મેજિસ્ટ્રેટની કચેરીમાં ફોજદારી કારકુનની જગ્યાએ થયી હતી. નરસિંહભાઈ એક કુટુંબીની જાનમાં જવા માટે નાહી ધોઈ એક ઓરડીમાં બીજા સગાં સાથે પૂજા કરવા બેઠા અને તે સમયે દીવો પ્રગટાવી  સળગતી દિવાસળી ઓરડીમાં ફેકી તે જ ઓરડીમાં દારૂખાનું ભરેલ હતું તેમાંથી એક પર પડી અને આગ લાગી, આ અકસ્માતમાં નરસિંહભાઈ અને અન્ય દઝાયા, બે જાણ તો ત્યાંજ મૃત્યુ પામ્યા અને બીજા દિવસે નરસિંહભાઈ અને ત્યાર બાદ ચાર દિવસે તેમના કાકાના દીકરા શંકરભાઈ મૃત્યુ પામ્યા. તે સમયે મોતીભાઈ અમીનની ઉંમર આશરે નવેક વર્ષની હશે. 

તેમના દ્વારા ‘વસો યુવક મંડળ’, ‘ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટી’ અને ‘ચરોતર યુવક મંડળ’ની સ્થાપનાના કારણએ ચરોતર પ્રદેશમાં કેળવણી અને જ્ઞાનનો પુરાવો સાબિત થયો. લોકોને શિક્ષણ પ્રત્યે જાગૃત કર્યા. દુષ્કાળ સંકટ સમયે ચરોતર યુવક મંડળ થકી શું સેવ કરી શકાય તેવા વિચારો તેમના મનમાં શરૂ થયા. બ્રિટિશ પ્રદેશ ખેડા જીલ્લામાટે ફેમિન કમિટી નિમાઈ અને તેના ઉપપ્રમુખ રા. રા. દાદુભાઈ દેસાઈ હતા. અને તેમણે મળી જિલ્લાના સ્વયંસેવકો દ્વારા દુષ્કાળ રાહત કાર્યોની યોજના બનાવી. મોતીભાઈ અમીન મુંબઈથી આવનાર બંગાળી બાબુ સુધીરચંદ્ર બેનર્જીને લઈ જાતે ભડકદ ગયા અને ત્યાં આગેવાનો સાથે ચર્ચા કરી ઘેર ઘેર જઈ પરિવારની પરિસ્થિતિની ખાતરી કરી માણસ દીઠ એક શેર અનાજ ગામમાંથી બજારભાવે ખરીદી આપવાની યોજના કરી. અને બીજા દિવસે તે અનાજ વિતરણ માટે મોતીભાઈના વિદ્યાર્થી હીમચંદ કપૂરચંદ શાહની નિમણૂક કરી. વડોદરા રાજયાના કોમન કમિશનર તરફથી પેટલાદ તાલુકામાં દંતાળી, ધર્મજ, મઘરોલ, સાઠ વગેરે ગામોમાં આ કાર્ય શરૂ થયું. આ માટે ધર્મજના રાય. વલ્લભભાઈ નરોત્તમદાસ પટેલના પુત્રોએ મુંબઈની ભાટિયા વૉલંટિયર કોરને રૂ. ૩૦૦૦૦ ના કપડાં ગુજરાતનાં ગરીબોને વહેવા આપ્યા. આ સાથે ગામે ગામ થી દાન મળતું થયું, આથી નાણાંનો વ્યય અને દુરુપયોગ ન થાય તેની તકેદારી પણ મોતીભાઈ એ રાખી. 

તેમના મનમાં ગામેગામ પુસ્તકાલય એ ધૂન ઘર કરી ગયેલ અને તે માટે તેમણે બે વર્ષ કામ કર્યું. આ ધૂનને નવા નામ સાથે જ્યાં શાળા ત્યાં પુસ્તકાલય તેવા સિદ્ધાંતમાં ફેરવી, તેના અમલ માટે શિક્ષકોને પ્રેરણા આપી. મહિલા પુસ્તકાલયો, અને બાળ પુસ્તકાલયોની સ્થાપના ની યોજનાઓ પણ શરૂ કરી. પુસ્તકાલયને પ્રવૃત્તિની પ્રગતિના પ્રયત્નો ચાલુ જ હતા. તેમણે ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટી દ્વારા ચરોતર પુસ્તકાલયની યોજનાઓ શરૂ કરી. ૧૯૩૧ માં ચરોતર ફરતું પુસ્તકાલય યોજ્યું. આમ તેઓ ચરોતરના પુસ્તકાલયોના પ્રણેતા તરીકે ઓળખાયા. 

---

Subscribe us : Youtube Channel Visit us : Sardar Patel

---